Het is een eer om Aspirant Sommeliers bij Syntra te begeleiden en te zien hoe Griekse wijnpluizen door de wind gedragen onze contreien bestuiven. Frederik ondernam zelfs een trip naar de Peloponnesos (Nemea en Monemvasia) om zijn thesis kracht bij te zetten. Het werd een bruikbaar, uiterst recent en aangenaam vlot document. Ik kreeg zijn toestemming om het document op deze blog te delen. Veel leesplezier!
Het bloed van Hercules
Frederik Van den Broeck
Samenvatting
Het concept van terroir in een wijn is misschien nergens zo levendig als in het sterk variërend
landschap van het Griekse vasteland en haar eilanden. Deze studie concentreert zich op de rode
wijn uit Nemea op het schiereiland Peloponnesos. Nemea is gekenmerkt door een sterk variërend mesoklimaat die voornamelijk bepaald wordt door de hoogteligging, oriëntatie en bodem van de wijngaarden. De wijnregio wordt gedomineerd door één druif, de Agiorgitiko, die afhankelijk van het mesoklimaat en de viticultuur sterk verschillende wijnstijlen voortbrengt. Hier beschrijf ik de vinificatie van fruitige en volle Agiorgitiko wijnen uit Estate Constantin Gofas, een familie domein binnen de twee ‘cru’ regio’s van Nemea.
Een korte introductie tot het Griekse wijnlandschap
In parallel met de Griekse cultuur, kent ook de Griekse wijn een lange geschiedenis en bestaat het al sinds de Minoïsche en Myceense beschavingen (3000-1100v.Chr.). Tijdens de middeleeuwen en de vroege renaissance exporteerde Griekenland onder meer de Malvasia wijn, een top wijn die voornamelijk werd gedronken onder adellijke kringen in heel Europa (Appendix A).
Na de val van het Byzantijnse rijk in 1453 kende Griekenland 5 eeuwen lang de Ottomaanse bezetting waarbij de Griekse wijnproductie en -identiteit van de kaart verdween. Het is pas naar het einde van de 19e eeuw toe dat enkele pioniers begonnen met het ontplooien van de moderne Griekse wijn. Dit proces werd vertraagd door de doortocht van phylloxera in Griekenland tussen 1898 en 1970, waardoor de meeste wijngaarden werden heraangelegd in 1960. Hierna werd er stevig geïnvesteerd in nieuw materiaal en moderne technologie, en in 1970 begon de eerste golf van Griekse oenologen – afgestudeerd in Bordeaux – met de productie van de moderne Griekse wijn. Kortom, ondanks de millennia lange culturele geschiedenis van Griekenland en de productie van Griekse topwijnen tijdens de Middeleeuwen, is de hedendaagse Griekse wijn slechts 50 jaar oud.
De Griekse wijngaard beslaat een totaal van 66.473 hectare dat fel gefragmenteerd is, waarbij slechts ~10% van de telers meer dan 5 hectare bezitten en <1% bezitten meer dan 9 hectare.
Een totaal van 33 PDO (‘Protected Designation of Origin’) zijn toegekend, dewelke sporadisch verspreid liggen over het vasteland en de eilanden van Griekenland (Appendix B). Een totaal van 220 endemische druivenrassen zijn beschreven waarvan 77 commercieel gecultiveerd, en deze bezetten 89% van de productie. De meest aangeplante variëteiten zijn de witte druivenrassen Savatiano (11.305 ha) en Roditis (9.127 ha) die voornamelijk gebruikt worden voor het maken van Retsina, een populaire wijnsoort met een harssmaak. De top drie druivenrassen van Griekenland zijn de rode variëteiten Agiorgitiko (3.619ha) en Xinomavro (2.239ha), en de witte variëteit Assyrtiko (1.821ha). Agiorgitiko wordt traditioneel gecultiveerd in Nemea PDO in Peloponnesos en is commercieel één van de belangrijkste Griekse variëteiten. Xinomavro wordt gecultiveerd in Naoussa PDO in Macedonië en wordt beschouwd als de beste rode variëteit van Griekenland, vergelijkbaar met de Nebbiolo uit Italië. Assyrtiko – een kruising tussen de inheemse Gaidouria en Platani – wordt vooral gecultiveerd op het eiland Santorini waar het onlosmakelijk verbonden is met Santorini PDO en Vinsanto PDO (Appendix B).
Nemea PDO, Peloponnesos
Peloponnesos is een groot schiereiland met een oppervlakte van ongeveer 21.000km (2/3 van
België). Het is de tweede grootste wijnregio van Griekenland (19.500ha) en telt ongeveer 180
wijnbouwers, goed voor meer dan een derde van de nationale productie. Binnen Peloponnesos
vinden we zeven PDO herkomstbenamingen terug, waaronder Nemea en Monemvassia-
Malvasia (Figuur 1).
Nemea PDO is de grootste PDO van Griekenland op basis van de oppervlakte (2.200ha), de
jaarlijkse wijnproductie (220.000HL) en het aantal wijnboeren (40). De grootste wijngaard is
slechts 8ha groot, waardoor de belangrijkste wine makers vaak meerdere kleine percelen
bezitten of druiven kopen van vine growers. Er is veel discussie om de regio Nemea perceelgebonden
sub-appellaties te verlenen, maar voorlopig bestaat er enkel de Reserve (24 maanden
opvoeding waarvan 12 op vat) en Grande Reserve (36 maanden opvoeding waarvan 18 op vat).
Nemea PDO is gekoppeld aan de mythe van Hercules, wiens heiligdom men kan terugvinden
in Nemea, en waardoor de rode wijn ook wel het bloed van Hercules genoemd wordt. De
herkomstbenaming Nemea PDO kan enkel gebruikt worden voor droge en zoete rode wijnen
op basis van 100% Agiorgitiko. De rode inheemse druif Agiorgitiko is bekend om zijn
resistentie tegen hitte, zijn kwaliteit om te rijpen (mooie ronde tannines), de tonen van rijp rood
fruit en zijn potentieel voor een lange opvoeding en veroudering. De druif levert rode wijnen
met verschillende stijlen (droog vs. zoet, fruitig vs. vol, zacht vs. tanninerijk, zuur vs.
“jammy”), afhankelijk van de ondergrond, hoogteligging en viticultuur. Agiorgitiko wordt ook
gebruikt voor de productie van rosé.
Figuur 1. De zeven Protected Designation of Origin in Peloponnesos
Peloponnesos is één van de meest zuidelijke regio’s van Europa en deelt zijn breedtegraad met
Sicilië, Andalusië, Zuid-Portugal en de Noord-Afrikaanse kust, regio’s gekenmerkt door hoge
temperaturen. Het schiereiland is volledig omgeven door water (Figuur 1) die
temperatuurschommelingen temperen in de kuststreken; dit is minder van belang voor de
wijnbouw in Nemea. Volgens het Köppen-Geiger model wordt Peloponnesos – zoals het
merendeel van Griekenland – gedomineerd door een (warm) mediterraan klimaat met hete
zomer (Csa) en in sommige regio’s door een (gematigd) mediterraan klimaat met warme zomer
(Csb) (Appendix C). Volgens het Winkler-Amarine model kent Nemea 1934 GDD1,
vergelijkbaar met Stellenbosch in Zuid-Afrika (1945 GDD) en dicht bij het maximum (2200
GDD) waaronder wijnbouw mogelijk is.
Het macroklimaat van Nemea PDO kan dus beschouwd worden als mediterraan, met in het
algemeen milde, regenachtige winters en lange, warme en relatief droge zomers. In Nemea
PDO bedraagt de gemiddelde (1983-2009) temperatuur tijdens het groeiseizoen 18°C (min:
10.7°C – max: 25.6°C) en de gemiddelde neerslag 750 mm/jaar en 240 mm/groeiseizoen.
Dergelijk warm macroklimaat zorgt in het algemeen voor een snelle opbouw van suikers (hoge
alcohol), een lager behoud van zuren en overrijpe aroma’s, hetgeen de productie van een
gebalanceerde wijn bemoeilijkt. Daarom zijn er in Nemea PDO enkele andere kenmerken die
van cruciaal belang zijn voor de wijnbouw. Ten eerste zijn er de diurnale temperaturen die de
productie van suikers vertragen wanneer het ‘s nachts afkoelt. Ten tweede is er de
aanwezigheid van bergen2 die een directe invloed hebben op het mesoklimaat door variatie te
brengen in de hoogteligging, oriëntatie, inclinatie en drainage van de wijngaarden. Hierdoor
wordt Nemea PDO klassiek onderverdeelt in drie regio’s op basis van de hoogteligging van de
wijngaarden (Figuur 2):
1. Laagland Nemea (200-350m), incluis de vallei van Nemea, Archaia Nemea, Archaies
Kleones en Leontio-Gimno.
2. Heuvelachtig Nemea (300-600m), incluis de wijngaarden van Koutsi en Dafni.
3. Bergachtig Nemea (600-850m), incluis de wijngaarden van Asprokampos, Psari,
Kefalari en Kastraki.
De variatie in hoogteligging heeft een impact op de gemiddelde temperatuur (-0.6°C per 100m
stijging). Dit resulteert in een beter behoud van zuren in de hoger gelegen wijngaarden.
Tenslotte is er ook een grote variatie in de bodemsamenstelling in Nemea. Zo vinden we
vooral fertiel klei-leem in de laaglanden met hoge opbrengst, kalksteen in Koutsi hetgeen voor
meer waterstress zorgt en kiezel-zand in bergachtig Nemea hetgeen voor een goede drainage
zorgt maar minder opbrengst geeft. Nemea is dus een heel heterogene PDO en kent een
mozaïek aan terroirs dat tot expressie komt in de verschillende wijnstijlen die de Agiorgitiko
voortbrengt. Zo produceert men bijna uitsluitend jonge fruitige rode wijnen in het warme
laagland Nemea, die vaak lage zuren hebben en hierdoor ‘jammy’ aandoen. Daartegenover
staan de wijngaarden in bergachtig Nemea die hoog zijn in aciditeit. Hiertussen vind men de
wijngaarden in Koutsi en Dafni, de twee “cru” regio’s van Nemea, op heuvels met kalksteen
die gebalanceerde wijnen voortbrengen met medium aciditeit en kruidige aroma’s. Voor deze
studie hebben we gekozen voor Estate Constantin Gofas (http://www.ktimagofa.gr/en/) die
wijnen produceert uit heuvelachtig Nemea (Figuur 2).
1 GDD = Growing Degree Days = aantal dagen tijdens het groeiseizoen met meer dan 10°C
2 Er zijn meer dan 50 bergen in Peloponnesos met een hoogte groter dan 1.000m, waarbij de meest bekende
bergen een hoogte bereiken van 1.900 – 2.400m.
Figuur 2. Geografische kaart die de locaties weergeeft van de drie belangrijkste gebieden
in Nemea: laagland Nemea (groen), heuvelachtig Nemea (geel) en bergachtig Nemea
(blauw). De gele driehoek geeft de locatie weer van Estate Constantin Gofas.
Estate Constantin Gofas
Domein Gofas werd opgericht in 1959 en is nog steeds in familiebezit (momenteel 3e
generatie). De familie Gofas bezit 80 are aan wijngaarden, en is één van de enige wijnmakers
in Nemea die 100% eigen wijngaarden cultiveert ter ondersteuning van hun filosofie dat goed
rauw materiaal de basis is voor een kwaliteitswijn. Tijdens de beginjaren cultiveerde de Gofas
familie hun land en vinifieerde hun wijn met behulp van traditionele en manuele methoden.
Sinds 1998 implementeerde Constantinos Gofas moderne, mechanische vinificatietechnieken
en startte hij met het cultiveren van internationale druivenrassen zoals Syrah en Cabernet
Sauvignon. De familie doet aan geïntegreerde wijnbouw en wordt bijgestaan door de vinoloog
Mr. Giorgos Tsounias en produceert ongeveer 80,000 flessen per jaar, waarvan 70% geexporteerd
wordt naar Europa, de Verenigde Staten en Azië. Ze maken zowel frisse en volle
wijnen: drie witte, vier rode, één zoete en één rosé.
Korte beschrijving van twee witte wijnen van Gofas
Er zijn verschillende redenen waarom het niet van zelfsprekend is om een frisse witte wijn te
maken in Griekenland. Ten eerste zijn de meeste Griekse witte variëteiten laag in zuren,
behalve de Assyrtiko die hoge zuren heeft. Ten tweede resulteert het warm macroklimaat voor
een afbouw van zuren. Daarom moet de wijnboer keuzes maken om hun wijnen voldoende
fraicheur mee te geven, zoals een blend met druiven die hoge zuren hebben en/of wijngaarden
aanplanten in hoger gelegen gebieden. De Mythic River van Gofas Estate is een droge witte
wijn die een blend is van 40% Malagousia en 60% Sauvignon Gris. De aroma’s van peer,
meloen, citroen en pêche worden vooral opgezocht in de aromatische Malagousia druif, terwijl
de Sauvignon Gris vooral dient om zuren aan te brengen. De wijngaarden voor beide druiven
zijn aangeplant op een hoogte van 510m. De Kydonitsa van Gofas Estate is een droge witte
wijn op basis van 100% Kydonitsa, een Griekse variëteit uit Korinthos. Hierbij gebruikt Gofas
twee verschillende wijngaarden die op 400m en 800m liggen, waarbij de laatste als doel heeft
voldoende zuren te garanderen.
De Agiorgitiko wijnen van Gofas
Estate Gofas maakt drie rode Nemea PDO wijnen op basis van 100% Agiorgitiko: de fruitige
Nemios Oenos, de volle Nemea en ten slotte hun flagship wijn de Vasilio Grande Reserve.
De wijngaard voor de Nemios Oenos ligt naast het Gofas
wijnhuis (zie foto rechts en de gele driehoek in Figuur 2 voor
de ligging). De wijngaard heeft de minder optimale O-W
oriëntatie, het ligt tussen de Nemea vallei en de heuvels van
Koutsi op 330m hoogte, en het bestaat voornamelijk uit
kleigrond. De stokken staan redelijk dicht bij elkaar op 1m,
terwijl de rijen met 2m redelijk ver van elkaar staan. Voor de
snoeiwijze maakt men gebruik van een permanent dubbel
cordon systeem (spur pruned), waarbij de spurs redelijk dicht
bij elkaar staan. De wijngaard heeft weinig last van wind en
ziektes. Soms voorziet men wel water bij hoge waterstress. Het
cordon snoeisysteem en de grote afstand tussen de rijen zijn
geschikt voor een machinale bewerking van de wijngaard. De
wijngaard produceert slechts 900 kg/ha fruit, hetgeen een heel
lage opbrengst is. De Agiorgitiko wijngaarden voor de Nemea
wijn ligt op 380m hoogte in Koutsi op klei-achtige ondergrond
en produceert 800 kg/ha fruit. De wijngaard voor de Vasilio
Grande Reserve ligt op 380m hoogte in Koutsi op kalksteen, de
wijnstokken zijn 43 jaar oud en produceren slechts 350 kg/ha
fruit. Deze laatste twee wijngaarden zijn N-Z gericht, hetgeen
een optimale oriëntatie is die maximaal zonlicht verzekerd.
De Agiorgitiko druiven worden – afhankelijk van het suikergehalte – half augustus geoogst
voor Nemios Oenos en begin september voor de Nemea en Vasilio. Voor een optimaal
alcoholgehalte maken ze gebruik van een Baumé hydrometer (1 graad Baumé = 18 g/L suiker,
hetgeen resulteert in 1% alcohol na fermentatie). De druiven worden manueel geoogst waarbij
ze selectief enkel de gezonde en rijpe trossen oogsten; de overige trossen laten ze hangen.
Direct bij het oogsten gebruiken ze sulfiet en dit zou het stadium zijn waarbij ze het meeste
sulfiet gebruiken. Daarna, tijdens de vinificatie, wordt er ook nog sulfiet toegevoegd in
verschillende stadia, maar dat zou om heel kleine hoeveelheden gaan. Na het oogsten worden
de steeltjes van de druiven machinaal ontrist.
De alcoholische gisting gebeurd in inox tanks met volledige
druiven (de druiven worden dus niet gekneusd) en uitsluitend op
basis van wilde gisten. Het voordeel van deze inox tanks is dat
ze de temperatuur kunnen controleren. Fermentatie van hun rode
wijnen gebeurd op hoge temperatuur (24-28°C) met als doel de
tannine uit de pitten van de Agiorgitiko te extraheren. Tijdens de
fermentatie van zowel frisse en volle rode wijnen wordt er
driemaal per dag aan remontage gedaan, waarbij het vocht
onderaan de tank wordt overgepompt op de koek bovenaan. Voor
de productie van hun fruitige rode wijn Nemios Oenos laten ze
de weking (maceration) slechts een 7-tal dagen doorgaan. Voor
de productie van hun volle rode wijnen (Nemea en Vasilio) laten
ze de maceratie tot 30 dagen doorgaan (i.e. ~15 dagen voor
Nemea en 20-30 dagen voor Vasilio). De langere maceratie voor de volle wijnen heeft specifiek
als doel meer tannine te onttrekken zodat de wijnen meer structuur krijgen en een langer
bewaarpotentieel hebben. Er worden dus specifiek vinificatie technieken opgezocht om veel
tannine en kleur te extraheren, nl. lange wekingsperiode, hoge temperatuur en veel remontages.
Nadien wordt de wijn eenmaal geperst in een pneumatische pers (de meest zachte en kwalitatieve pers), waarna ze de perswijn toevoegen aan de lekwijn. Soms gebruiken ze ook nog de perswijn van de 2e en 3e persing als die nog genoeg kleur heeft, maar meestal wordt deze vin de presse enkel gebruikt om een goedkope tafelwijn te maken. Na de alcoholische gisting volgt de malolactaatgisting in dezelfde inox tanks. Opvoeding van de Agiorgitiko wijnen gebeurd 4-6 maanden in Franse eik voor Nemios Oenos, 1 jaar in Franse eik voor Nemea (2e en 3e gebruik) en 3 jaar in Franse eik voor Vasilio (2e gebruik). De vaten worden maximaal 4 keer gebruikt, waarna ze worden gerecycleerd tot meubels. Na de opvoeding wordt de wijn ook nog verder verouderd op fles, zijnde 0 maanden voor Nemios Oenos, 4-6 maanden voor de Nemea en 2,5-3 jaar voor de Vasilio. De productie van hun Vasilio Grande Reserva duurt dus minstens 6 jaar. Tenslotte wordt de wijn gefilterd, gebotteld en gekurkt met een DIAM kurk.
Proeffiche Nemios Oenos (Rood PDO Nemea)
Oog: zuiver, mat, medium intens, kersenrood zonder evolutie en medium viscositeit
Neus: zuiver, medium intens, primair met kers, aardbei, bosbossen, eenvoudig
Mond: zuiver, droog, medium+ zuren, medium tannine, 13% alcohol, strak, intens,
eenvoudig, medium afdronk.
Proeffiche Nemea (Rood PDO Nemea)
Oog: zuiver, mat, medium+ intens, kersenrood met lichte evolutie en medium viscositeit
Neus: zuiver, medium intens, primair en secundair met kers, bosbessen, peper, paprika,
chocolade, medium complexiteit
Mond: zuiver, droog, medium+ zuren, medium+ tannine, 14% alcohol, medium body,
medium+ intens, medium complexiteit, lange afdronk.
Proeffiche Kydonitsa (Wit PGI Peloponnesos)
Oog: Zuiver, briljant, licht intens, lichtgeel, geen evolutie, medium viscositeit.
Neus: Zuiver, medium intens, primair met limoen, peer, perzik, jasmijn, licht mineraal
(grassig). Medium complexiteit.
Mond: Zuiver, droog, medium+ zuren, geen tannine, 13% alcohol, strak, medium intens, lage
complexiteit met medium+ afdronk. Medium complexiteit.
Proeffiche Mythic River (Rosé PGI Peloponnesos)
Oog: Zuiver, briljant, medium intens, zalmroze wijn, geen evolutie, medium viscositeit
Neus: Zuiver, medium+ intens, primair met rood fruit (aardbei) en rozen. Lage complexiteit.
Mond: Zuiver, droog, medium+ zuren, geen tannine, 13% alcohol, strak, medium intens, lage
complexiteit met medium afdronk.
Deze Rosé bestaat uit 85% Agiorgitiko en 15% Syrah. Directe persing. Blend na fermentatie.
Conclusies
Nemea PDO heeft een negatieve bijklank gekregen door de productie van goedkope bulk wijn
van lage kwaliteit, die voornamelijk afkomstig is uit de vallei van Nemea. Gofas Estate is één
van de uitzonderingen die kwalitatieve rode wijn maakt door te werken met hoger gelegen
wijngaarden die ze zelf bewerken, gecombineerd met innovatieve en kwalitatieve vinificatie
technieken. De Agiorgitiko druif leent zich heel goed tot zowel fruitige rode wijnen zoals de
Nemios Oenos en volle rode wijnen zoals de Nemea. Ik heb op het wijndomein ook de Vasilio
Grande Reserve geproefd, maar ik vond dat de hout-aroma’s te veel domineerden en het fruit
wegviel; dit door de heel lange (2,5-3 jaar) opvoeding op Franse eik. Het lijkt mij interessanter
om eerder een milde extractie te doen om zo een betere integratie te krijgen van de hout
aroma’s, hetgeen meer complexiteit aan de wijn brengt zonder het fruit te maskeren. Daarom
vind ik persoonlijk de Nemea van Gofas een heel mooie volle rode wijn met complexe aroma’s,
een gebalanceerde smaak en een lange afdronk.
Dankwoord
Ik zou sommelier Vicky Corbeels willen bedanken om mij twee uitstekende wijndomeinen
(Constantin Gofas Estate en Malvasia Winery) aan te raden voor onze reis door Peloponnesos.
Bronnen
• Karakasis MW, 2017, The Vineyards and Wines of Greece. 128p.
• Koufos, 2014, Viticulture–climate relationships in Greece: the impacts of recent climate
trends on harvest date variation. International Journal of Climatology.
• http://griekswijnlandschap.viconsult.be/
• https://www.invinoveritas.be/nl/enkele-parels-van-peloponnesos/
• https://graperover.com/gofas-estate-nemea-peloponnese/
Een foto met Constantin Gofas en het logo van zijn wijndomein op de achtergrond.
Appendix A: MONEMVASIA WINERY
Alhoewel de Monemvasia-Malvasia PDO pas recent is toegekend (in 2010), is het wellicht de
herkomstbenaming van Peloponnesos die het grootste succes kende in de geschiedenis. Dit
komt door de Malvasia wijn, de grote vedette die tijdens de middeleeuwen en de renaissance
binnen adellijke kringen werd gedronken over heel Europa. Tijdens de Ottomaanse bezetting
werd het cultiveren van wijngaarden bijna onmogelijk en ging de wijn uiteindelijk verloren.
Aangezien de Malvasia wijn getransporteerd moest worden over heel (Zuidelijk) Europa, ging
men er vanuit dat het een zoete wijn was aangezien zoete wijn veel stabieler is dan rode of
witte wijn. Verder wist men ook niet welke druiven juist gebruikt werden en hoe de wijn
uiteindelijk gevinifieerd werd.
De herkomstbenaming Monemvasia-Malvasia PDO komt uitsluitend door één wijn, nl. de
Monemvasia-Malvasia zoete wijn geproduceerd in onder meer de Monvemvasia Winery. In
1997 begon G. Tsimpidis met zijn Monemvasia Winery met als doel de historische Malvasia
wijn in ere te herstellen, met kennis van de geschiedenis van Monemvasia. De Monemvasia-
Malvasia PDO moet minstens vier druiven bevatten: minstens 51% Monemvassia, Assyrtiko,
Asproudes en Kydonitsa. De druiven worden op matten gelegd en zo gedroogd in de zon.
Naast hun flagship wijn, was ik vooral nieuwsgierig naar hun Agiorgitiko wijnen om te
vergelijken met de Nemea wijnen. We proefden de Monemvasios uit 2009 en de 300, beiden
90% Agiorgitiko en 10% Mavroudi, waarbij de eerste 1 jaar op Franse eik en de tweede 2 jaar
op Franse eik. Aangezien de oenoloog heel beperkt Engels praatte was het bijzonder moeilijk
om het vinificatie proces te achterhalen. We onthouden dat deze rode wijnen voor ongeveer 10
dagen in inox tanks worden gefermenteerd op lage temperatuur (15°C – 20 °C). Er wordt
schilcontact opgezocht door remontage. In de Monemvasios vinden we opnieuw het typische
rood fruit terug. Dankzij de opvoeding vinden we ook nog koffie, vanille en nootjes terug. Wat
mij vooral opviel was een mooie integratie van aanwezige (medium +) maar heel zachte tannine
in de Monemvasios die 1 jaar opvoeding heeft gehad, net zoals de Nemea van Gofas. De 300
was minder toegankelijk, veel zwaarder, met hoge tannine, en deze wijn heeft 2 jaar opvoeding
gehad wat weer misschien te lang is. Tenslotte toont de Monemvasios uit 2009 ook nog aan
dat de Agiorgitiko wijnen een lang bewaarpotentieel hebben.
Appendix B. Kaart van Griekenland met de 33 PDO’s.
22 YIANNIS KARAKASIS MW
Licensed to Frederik Van den Broeck #13161200
Appendix C. Het macroklimaat van Griekenland volgens het Köpper-Geiger model.
